Go hlaolwa ga mutante ye e fetogilego makga a mararo ye e phatlalalago ka lebelo ye e kgontšhago go itlwaetša go retelela dibolayadikhunkhwane go Anopheles gambiae go fana ka phekolo ya dimolekhule ya nako ya makgonthe go go tsena ka bogare tšhomišo ya twantšho ya malaria

Go retelela sebolayadikhunkhwane go fana ka matšhošetši ao a golegago pele go taolo ya malwetši ao a hlolwago ke diphatlalatša bolwetši le ditshedimošo ka go bokgoni bjo makatšago bja menang tša tlhago go bontšha boikarabelo bja potlako bja phetogo go kgetho ya dinakong tša mehleng ya lehono.

Taolo ya malaria e phela e ithekgile kudu go tšhomišo ya dibolayadikhunkhwane tša pyrethroid, kudukudu go dinete tša dibolayadikhunkhwane tša go tšea nako ye telele (di-LLIN), eupša go retela go diphatlalatši tše kgolo tša malaria go oketšegile mo mengwageng ye e fetilego ye 15 go sepelelana le katološo ye e makatšago ya diphatlalatšo tša LLIN.

Go hlaola ditsela tša ditlhamegotšini tše di kgontšhago go retela ga maemo a godimo go menang, go go ka tlogago go fekeetša go šoma ka tshwanelo ga pyrethroid, go bohlokwa go tšweletšo le tšhomišo ya ditlabela tše di ka kgonago go šwalalanya go retela go go ka hlagago.

Ka go šomiša datha ya ditšenounu tša Anopheles gambiae 1000 (Ag1000g) re lemogile go swielwa ga bjalebjale ga go kgetholla go menang ye e tšwago Uganda yeo e hweditšego bodulo go sehlopha sa ditšini tša saethokherome ya P450, go akaretšwa ye mengwe yeo e ka tlwaelo amegago go go retelela.

Diphatišišo tše dingwe di utollotše hapolothaepe ye e akaretšago diphetogo tša boraro, phetogo ya ntlha ye e sa swanego le Cyp6p4 (I236M), go tsenywa go go lego boima ga ntlha ye e fetišetšwago ya go swana le Zanzibar (TE) le go tšweletšwa gabedi ga tšini ya Cyp6aa1.

Diphetogo di tšwelela go ba di hlagile la mathomo kgauswinyana ka go An. gambiae go tšwa tikologong ya mollwane wa Kenya le Uganda kgauswi le Lake Victoria, ka go ema legato ka bohlale ga mutante ya go hlaga gabedi (Zanzibar-like TE le Cyp6p4-236M) ka hapolothaepe ye e fetogilego makga a mararo (go akaretša Cyp6aa1 ya go hlaga gabedi), ye e phatlaletšego go Democratic Republic of Congo le Tanzania.

Hapolothaepe ye e fetogilego makga a mararo e amana kudu le tlhagišo ye e oketšegilego ya ditšini tše di kgonago go go itlwaetša pyrethroids le gona e akanywa ka kudu go go retelela ga pyrethroids kudukudu ga deltamethrin, e lego sebolayadikhukhwane se se šomišwago kudu sa LLIN.

Se bohlokwa, go bile le koketšego ya mahu go menang ye e rwelego phetogo ya popegotšini yeo e hlagago gararo ge e lebane le dinete tše di fothetšwego ka synergist piperonyl butoxide (PBO).

Ditiragalo tša hapolothaepe ye e fetogilego makga a mararo e dula e le fapana ka sekgoba ka dinageng, se se šišinyago lenaneo la leswao le le šomago ka tshwanelo go hlahla diphetho tša go bewa ga dikabo tše nnyane tša pyrethroid ya PBO tše di fothetšwego ka di-LLIN go kgabaganya dinaga tša ka Afrika.

Ditsebi tša mahlale di bolela gore go tswaka “PBO” go dinete tša menang go ka thuša go laola malaria ka ditikologong tše dingwe

Go tšwelela gabedi ga tšini ya Cyp6aa1 go tlwaelegile go An. gambiae go kgabaganya Afrika le, go lebeletšwe go šoma ga methapoliki ya diensaeme, go na le kgonagalo ya gore e ka mohola go temogo ya dikelo tša godimo tša go retelela pyrethroid.

Menang ye mengwe yeo e phatlalatšago malaria e itlwaetša go ya ka ditlhamegotšini go go retelela go dibolayadikhunkhwane tša tlwaelo.

Se se šupa gore di retelela dikhemikhale tše kotsi tše gantši di tšhetšwego go dinete tša menang, yeo e beago batho kotsing ya go fetelwa ke malaria.

Banyakišiši gabjale ba hlaotše tše dingwe tša diphetogo tša ditlhamegotšini tšeo di ka bago di hlohleletša go tlwaetšo ye.

Ba bolela gore ka go tšhela khemikhale ye nngwe ye e bitšwago piperonyl-butoxide (PBO) go dinete tša menang go ka thuša go laola bonnyane mohuta o tee wa monang wo o retelelago dihlare.

Malaria ke bolwetši bjo šoro bjo bo phatlalatšwago ke mehuta ye mengwe ya menang.

Ye nngwe ya ditlabela tša thibelo ya malaria tše di šomago gabotse kudu ke nete ye e kgotlelelago nako ye telele ye e tšhetšwego ka pyrethroid.

Pyrethroid ke mohuta wa sebolayadikhunkhwane, e lego sehlare se se šomišwago go bolaya dikhunkhwane tše swanago le menang.

Ka madimabe bontši bja menang bo itlwaeditše go retelela pyrethroid, se se šupa gore dinete tše ga di sa šoma ka tshwanelo go laola malaria ka ditikologong tše dingwe.

Banyakišiši ba be ba nyaka go tseba gore gabotse ke eng seo se fetogilego ka go DNA ya menang ye e retelelago sehlare seo se e kgontšhago gore e efoge pyrethroid.

Ba be ba nyaka go hlaola ditšini tše itšego tše di kgontšhago go mokgwa wo o moswa wa go retelela pyrethroid, le ka moo go retela go šomago ka gona (tsela ya sona).

Ka mantšu a mangwe, ba be ba nyaka go laetša ka moo mmele wa monang o kgonago go go itlwaetša, goba go amogela, pyrethroid, ka ge khemikhale ka setlwaedi e le kotsi kudu.

Banyakišiši ba ba sekasekile ditšini tša menang ya Anopheles gambiae, yeo e hwetšwago ka bontši nageng ya Kenya, Uganda, le dinageng tše dingwe tša Afrika.

Morago ga gore ba hlaole ditšini tše itšego le ditsela tše di kgontšhago go retelela mo ga pyrethroid ka menang, ba lekile go tšhela khemikhale ye e fapanego go dinete go bona ge e ba menang e ka tšwela pele go phela.

Banyakišiši ba hweditše diphetogo tše tharo tša ditlhamegotšini tšeo di thušago menang go retelela pyrethroid.

Ba bolela gore diphetogo di ka hola menang ka ditsela tše dingwe gape, ka lebaka la gore di ka bonala go ba di phatlaletše ka lebelo kudu go menang yeo banyakišiši ba e sampotšego.

Go bonala o ka re go diphetogo di tšweletše ka tikologong ya mollwane wa Kenya le Uganda kgauswi le Lake Victoria.

Ba bolela le gore phetogo ye ya go hlaga gararo e bonala e hlatloša tlhagišo ya ditšini go kgona go go itlwaetša sebolayadikhunkhwane, le go akanya ka maatla bokgoni bja go retelela pyrethroids.

Sa mafelelo, ba phegeletše gore go tšhela piperonyl-butoxide (PBO) ya khemikhale go pyrethroid ge ba fothela dinete go tšweleditše dipoelo tše botse kudu go fekeetšeng go retela ga menang ye.

Dinyakišišo tša peleng di beile šedi go ditšini tše itšego tše mmalwa tšeo ditsebi tša mahlale di bego di nagana gore di ka ba di hlohleletša go retelela sebolayadikhunkhwane.

Dinyakišišo tše di katološitše diphatišišo ka go lekodišiša diketekete tša ditšini go hwetša diphetogo tše mpsha tše di tlwaelegilego go menang ye e retelelago sebolayadikhunkhwane.

Banyakišiši ba re ga go kgonagale gore ba tsebe go tšwa dinyakišišong tša bona gore ke diabe dife tše dingwe tšeo diphetogo tšeo ba di hlaotšego di ka bago le tšona, goba ke ka tsela efe yeo phetogo ye nngwe le ye nngwe e ka amago thwii go retelela pyrethroid.

Ba boletše gape gore mehuta ye mengwe ya menang ye e nago le diphetogo tše di swanago e na le go retelela go go hlatlogilego go dibolayadikhunkhwane tša pyrethroid.

Le ge go le bjalo, ga go bohlatse bjo bo laetšago gore go fothela sebolayadikhunkhwane se se swanago le PBO go tla bolaya mehuta ye e mengwe ya menang ya go retelela sehlare.

Banyakišiši go tšwa dinageng tša Kenya, Uganda, Congo, Tanzania, Kilifi, UK, le USA ba šomile mmogo go dinyakišišo tše.

Ba be ba beile šedi go menang ye e hweditšwego mollwaneng wa Kenya le Uganda, gomme kgopolo ya bona ye mpsha ya go fothela PBO go dinete go ka boloka maphelo a mantši a Maafrika.