Skip to main content
SearchLoginLogin or Signup

Diphedi tša go Šwahlela di tšhošetša mehutahuta ya diphedi ka Afrika Borwa

Northern Sotho(Sepedi) translation of DOI: 10.1007/978-3-030-32394-3_17

Published onMay 19, 2023
Diphedi tša go Šwahlela di tšhošetša mehutahuta ya diphedi ka Afrika Borwa
·

Tshekatsheko ya Diabe tša Diphedi tša go Šwahlela go Mehutahuta ya Diphedi ka Afrika Borwa ka go Šomiša Mekgwa ya Tshekatsheko ye e Fapafapanego

Dinyakišišo mabapi le seabe sa mehuta ya go šwahlela go tikologo di a dirwa ka fao go oketšegilego, gomme go bile le dingangišano tšeo di tšwelago pele mabapi le ka fao go ka swantšhago tlhalošo ya diabe tše.

Kgaolo ye e sekaseka seemo sa tsebo ka ga diabe tša mehuta ya go šwahlela go mehutahuta ya diphedi ka Afrika Borwa go lebeletšwe mekgwa ya tshekatsheko ye e fapanego.

Ka ntle le gore Afrika Borwa ke ye nngwe ya dinaga tšeo di nago le diphedi tšeo di farologanego mo lefaseng, go bile le dinyakišišo tše mmalwa fela tšeo di ngwalago semmušo ka ga diabe tša mehuta ya go šwahlela go mehutahuta ya diphedi.

Tše ntši mabapi le tše di tsebegago di theilwe go maikutlo a ditsebi, gomme mafelelong maemo a boitshepo ka dikakanyong tša mabapi le bontši bja diabe tše bo ba fase.

Le ge go le bjale, go nyanyeng gore palo ya godimo ya mehuta ya go šwahlela e baka diabe tše kgolo tša go se loke, le gore go na le seo se bakago tlhobaboroko ye kgolo.

Go na le matsapa ao a oketšegago a go sekaseka mehuta ya go šwahlela ka moka fao go dirišwago ditshepedišo tša go swana ka nepo ya go fediša bothata bja go bapetša diabe tšeo di elwago ka go šomiša mekgwa ye e fapafapanego.

Ditshekatsheko tša semmušo di dirilwe ka ga mehuta ya go šwahlela ye mmalwa ka Afrika Borwa, eupša bontši bja mehuta ya diphedi tšeo di šetšego di fetogile go ba tša ka mo nageng ga se tša sekasekwa, gomme, re belaela, gore go bontši bja mehuta ya go šwahlela ga se gwa ka gwa ba le maitekelo, go fihla mo lebakeng le, a go ngwala diabe tša tšona.

Le ge go le bjale, ditshepedišo tša go ngwala mananeo a diphedi tša go hwelela di utollotše gore mehuta ya go šwahlela e hweditšwe e akareditšwe bjalo ka yeio e bakago kotsi ya go hwelela ga diphedi tše dingwe tše mmalwa tša ka nageng tša go swana le dihlapi, digwaga, le dimela.

Go na le dinyakišišo tše mmalwa kudu tšeo di akaretšago diabe tšeo di kopantšwego tša mehuta ya go šwahlela yeo e phelago mmogo ka mafelong a itšego, gome dinyakišišo tše di ka fana ka lebaka la go di sepediša le go di laola, leo gantši le sego gona.

Le ge e le gore go fokotšega ga diphedi tše ka lebaka la mehuta ya go šwahlela ka lenaneong la ditirelong tša phedišano ya diphedi, tšweletšo ya mafelo a go tsoma diphedi, le seemo sa go se fetoge sa mehutahuta ya diphedi di maemong a fase kudu mo lebakeng le fao e lego gore diabe tše go emetšwe gore di tla oketšega ka lebelo ka ge mehuta ye mentši ya go šwahlela ka nageng e tsena seemong sa koketšego ye kgolo.


Diphedi tša go Šwahlela di tšhošetša mehutahuta ya diphedi ka Afrika Borwa

Dinyakišišo di bapeditše dinyakišišo tša bjale ka nepo ya go tseba diphedi tša go šwahlela tšeo di tšhošetšago mehutahuta ya diphedi tša tlhago ka Afrika kudu.

 Afrika Borwa ke ye nngwe ya dilete tšeo di tletšego ka mehutahuta ya diphedi mo lefaseng.

Bonyane diphedi tša go šwahlela tše 107, yeo 75% e lego dimela, go belaelwa gore di ba le seabe se segolo sa go se loke go mehutahuta ya diphedi tša ka mo nageng.

Diabe tše tša go se loke tšeo di bakwago ke diphedi tše ga di tsebege ka lebaka la tlhokego ya dinyakišišo tšeo di ka dumelelanago mabapi e gore gabotse diabe tše ke dife.

 Diphedi tša go šwahlela di ka fokotša mehutahuta ya diphedi ka ditsela tše ntši.

Tsela e tee e tsebja bjalo kakopanyoditšini, fao ba kopanyago ditšini le mehuta ya ka nageng.

Diphedi tša go šwahlela gape di ka nyakana le mehuta ya ka mo nageng tša e bolaya gore e hwelela.

Diphedi tša go šwahlela le tšona di ka tliša malwetši a maswa le go baka tshenyo ya tikologo, ya go swana le mehlare yeo e šomišago meetse a mantšiu kudu.

Dinyakišišo tše di kopantše tshedimošo ka moka yeo e hwetšagalago mabapi le diabe tša diphedi tša go šwahlela go mehutahuta ya diphedi ka Afrika Borwa.

 Banyakišiši ba lekotše ka fao mehuta ye itšego ya diphedi tša go šwahlela e fetošitšego phedišano ya diphedi le gore ke mehuta efe ya diphedi tša ka nageng tšeo di tšhošetšwago.

Ba lekodišišitše dinyakišišo tšeo di šomišitšego dintlha tša tlwaelo tša mabapi le diabe, ebile ba boledišane le ditsebi mabapi le maikutlo a bona.

Gape ba lekodišišitše mehuta ya diphedi tša tlhago tšeo mo lebakeng le di lego kotsing ya go hwelela gomme ba šomiša “mananeo a diphedi tša go hwelela” go bona ge eba diphedi tša go šwahlela di na le seabe go go fokotšega ga tšona.

Dinyakišišo di utollotše gore bontši bja di-gastropod tša go šwahlela (dikgopa le diselake), dihlapi, diamuši, le dimela di bone e le tšona tšeo di tšhošetšago diphedi tša ka nageng.

 Go fa mohlala, kgopa ya Tarebia granifera ke ye nngwe ya dikgopa tše nne tša mohuta wa gastropods tšeo di šwahlelago ka Afrika Borwa.

E šwahletše ka dinokeng tše mmalwa, ka matsheng, ka menogeng le ka melomong ya dinoka ka dikarolong tša ka bohlabela le tša ka leboa la ka mo nageng, fao di tletšego tša feta mehuta ya dikgopa tša ka mo nageng.

 Largemouth Bass ke ye nngwe ya mehuta ye mehlano ya dihlapi tša go šwahlela ka Afrika Borwa tšeo diabe tša tšona di tsebegago.

E bolaile mehuta ya dihlapi tša ka mo nageng gore di nyake go hwelela ka dinokeng tše mmalwa tša ka Afrika Borwa.

Mabapi le diamuši, dinyakišišo di utollotše gore Legotlo le Leso la go šwahlela (leo le bitšwago Rattus rattus) ke le lengwe la mehuta ya magotlo a go šwahlela ka nageng ao a bakilego go hwelela ga dinonyana tše dingwe, dikhunkhwane, bomankgagane le mehuta ye mengwe ya magotlo ka go di tsoma, tša ja dijo tša tšona goba go phatlalatša malwetši.

Le ge e le gore seabe sa mehuta ye ya go šwahlela gomehutahuta ya diphedi se sa le fase kudu, banyakišiši ba emetše gore seabe sa tšona sa go se loke se tlo mpefala kudu ge Afrika Borwa e ka se emiše go oketšega ga tšona.

Dinyakišišo tše ke kgato ya mathomo ya go swantšha ka fao diabe tša mehuta ya diphedi tša go šwahlela go mehutahuta ya diphedi ka Afrika Borwa di ka elwago ka gona.

 Le ge e le gore dinyakišišo di kgonne go sekaseka gore ke tshenyo ye kaakang ye e dirilwego ke mehuta ye ya diphedi tša go šwahlela ka nageng ka Afrika Borwa, di paletšwe ke go hlakanya tshenyo ye e bakilwego fao e lego gore tekano ya go feta mehuta ya go šwahlela o tee o gona ka phedišanong ya diphedi ya tikologo yeo.

Ka ntle le dinyakišišo tša mohuta wo, mebušo le dihlongwa tše dingwe tša taolo di hloka tshedimošo ya mabapi le go šireletša mehutahuta ya diphedi tša ka nageng.

Mo lebakeng le, banyakišiši ba šišinya gore melawana ya ka Afrika Borwa e swanetše go lebelela kudu mehuta ya go šwahlela yeo e beilwego pele yeo e ngwadilwego ka mo sengwalweng se ka nepo ya go fokotša tshenyo go mehutahuta ya diphedi tša ka nageng.

Connections
1 of 5
Comments
0
comment
No comments here
Why not start the discussion?