Tekolo le Kakanyo ya Themphereitšha ya Tekanyetšo ya Bogareng go šomišwa Dimmotlolo tša CMIP6 go Bohlabela bja Afrika

Dinyakišišo tše di lekola themphereitšha ya tekanyetšo ya bogareng ya kgale (ye e bitšwago T2m) le go lekodišiša ka moo T2m e fetogago go Bohlabela bja Afrika (EA) ka ngwagakgolong wa bo-21 go šomišwa dimmotlolo tša CMIP6.

Go dirilwe tekolo go lebeletšwe go seemo, ditlwaelo, le dimetheriki tša dipalopalo tše mean (Bias, Correlation Coefficient, Phapantšho ya Sekwere sa Modu wa Bogareng, le dintlha tša bokgoni tša Taylor).

Go dikakanyetšo tša ka moso ka EA, go šomišitšwe dimmotlolo tše hlano tše di šomago bokaonekaone tša CMIP6 (go lebeletšwe go hlopšha ga go šoma ga tšona go dikakanyo tša dithemphereitšha tša magareng tša kgale) ka fase ga ditiragalo tša ditsela tše di abelanwago tša leago le ekonomi SSP2-4.5 le SSP5-8.5.

Dikakanyo tša kgale di utolla tekanyetšo ya go fetišiša ya cycle ya T2m ya ngwaga ka ngwaga ya magareng go selete sa dinyakišišo ye e nago le dimmotlolo tše e sego tše kaalo tše di bontšhago ditekanyetšo tše nnyane.

Go feta fao, dimmotlolo tša CMIP6 di tšweletša leswa ditshekamelo tša sekgoba le nakwana ka gare ga patamelo ya mehuta ye e lemogilwego.

Ka kakaretšo, dimmotlolo tše di šomago bokaonekaone ke tše di latelago:

FGOALS-g3, HadGEM-GC31-LL, MPI-ESM2-LR, CNRM-CM6-1, le IPSL-CM6A-LR.

Nakong ya slice sa makga a mararo seo se lekodišišwago, Multi Model Ensemble (MME) e akanya diphetogo tše ntši mengwageng ye e sa lego kgole go fihlelelwa (2080 – 2100) ka diphetogo tše di letetšwego tša magareng go 2.4 °C ya SSP2-4.5 le 4.4 °C ya tiragalo ya SSP5-8.5.

Phetogo ka bogolo ye e theilwego go seakanyi se e theogelago fase sa Sen le teko ya Mann-Kendall di utolla ditlwaelo tše di hlatlogago ka tsela ye e makatšago ka dikakanyetšo tša ditiragalo tša 0.24°C ngwagasome-1 (0.65°C ngwagasome-1) ka fase ga SSP2-4.5 (SSP5-8.5).

Dikutollo go tšwa dinyakišišong tše di laetša go ruthela ga godimo go dipoelo tša mmotlolo tša moragorago tša CMIP6 go bapetšwa le ditiragalo tše di fetilego go sa lebelelwe gapeletšo ya radiethifi ye e swanago ye e hlagago go sa letelwa.

Dimmotlolo tša klaemete tše di akanywago tša Bohlabela bja Afrika di bolela gore mengwaga ya bo 2100 e tla fiša go fetišiša

Banyakišiši ba akanya dimmotlolo tša klaemete tše di theilwego godimo ga khomphutha tša bjale tša Bohlabela bja Afrika go akanya bokaone ka moo dithemphereitšha di ka hlatlogago ka 2100.

Tshedimošo ye e tla thuša balaodi ba selete go beakanyetša le go itlwaetša diabe tša phetogo ya klaemete, go swana le tlhaelelo ya dijo goba masetlapelo a tlhago.

Dithemphereitšha tša magareng di a hlatloga ka lebaka la go ruthufala ga lefase, go go hlolago ditiragalo tše di sa tlwaelegago tša boso tša go swana le dikomelelo le mafula, tšeo ka morago di phatlalatšago bolwetši le go tsena ka bogare tša temo.

Ditiragalo tšeo di ka se laolegego di dira gore go be boima go beakanyetša le go itlwaetša go phetogo ya boso, ka gona banyakišiši ba swaragane le dimmotlolo go akanya bokaone phetogo ya klaemete.

Ka dinyakišišong tše, banyakišiši ba nyakile go hlaola dimmotlolo tša bjale tša klaemete yeo e akanyago bokaone diphetogo ka Bohlabela bja Afrika, kudukudu mo mengwageng ya 2021 go fihla go 2100.

Banyakišiši ba fane ka dikgatišo tša themphereitšha go tšwa dinageng tša Kenya, Uganda, Tanzania, Burundi, le Rwanda ka dimmotlolo tše 13 tša klaemete tše di theilwego godimo ga klaemete.

Dikgatišo tša themphereitšha di thomile mengwageng ya bo-1970 go fihla go 2014.

Ba kopantše dimmotlolo tše 5 tšeo di bego di tloga di nepile kudu go datha ye nngwe go tšwa go Bohlabela bja Afrika.

Ba šomišitše mmotlolo wo wa go kopanywa go akanya ka moo klaemete ka Bohlabela bja Afrika e tla fetogago ge mengwaga e gatela pele go fihla ka 2100.

Ba dirile dikakanyo tša ditiragalo tše pedi tša go fapafapana:

e tee moo go sa phethagatšwego dipholisi tše mpsha tša go ditela phetogo ya klaemete, le ye nngwe moo dipholisi di e nantšhago gannyane.

Banyakišiši ba akantše gore themphereitšha ya magareng ka Bohlabela bja Afrika e tla oketšega ka go nanya go tloga ka 2021 go fihla ka 2049, ka degree Celsius e 1.

Eupša, ba be ba letetše gore themphereitšha e ka hlatloga ka lebelo go tloga go 2080 go fihla ka 2100, ka degrees Celsius tše 2.4 go fihla go 4.4.

Ba akantše gape gore themphereitšha ya magareng e tla oketšega makga ao e ka bago a 3 ka potlako ge e ba ga go dipholisi tše di hlagišwago go ditela phetogo ya klaemete, ge go bapetšwa go dipholisi tšeo di ka ditelago phetogo ya klaemete ka go iketla.

Dikutollo tše di hlaotše dimmotlolo tše kaonekaone tše di lego gona tša klaemete tša Bohlabela bja Afrika, le dikakanyetšo tše di nepilego kudu tša themphereitšha ya magareng tša selete go tloga ka 2021.

Tshedimošo ye e tla thuša banyakišiši ba ka moso go kaonafatša dimmotlolo tša klaemete le dikakanyo tše di nepilwego go tikologo ye.

Banyakišiši ba šišinya gore go thomišwe ka go kaonafatša bokgoni bja dimmotlolo go akanya ditiragalo tše di sa tlwaelegago tša boso, go swana le komelelo le mafula.

Gape ba bolela gore go nepagala ga dimmotlolo go terrain tša go hlakahlakana go swana le dithaba goba matsha di swanetše go kaonafatšwa.

Dinyakišišo tše di dirilwe ke banyakišiši ba go tšwa Uganda, Rwanda, Morocco, le China.