Temogo ya dinwamadi tša letadi (malaria) go dipatso tša madi ao a omilego a batho go šomišwa sepektrosekhopi sa infrarete ya bogareng le tshekatshekokakanyo ya kgonagalo ya tiragalo

Tshedimošo ya mathomong

 Diphatišišo tša epidemiolotši ya letadi (malaria) gabjale di ithekgile go maekherosekhopi, polymerase chain reaction assays (PCR) goba ditlabela tša diteko tša phekolo tša potlako go diphetetšo tša Plasmodium (di-RDT).

Dinyakišišo tše di nyakišišitše ge e ba sepektrosekhopi sa infrarete ya bogareng (MIR) ge e šomišwa mmogo le go ithuta ka tšhomišo ya metšhene go go beilwego leihlo go ka bopa mokgwa o mongwe wa go sekerinwa ga letadi ka potlako, thwii go tšwa go dipatso tša madi ao a omilego a batho.

Mekgwa

 Go hweditšwe dipampiri tša difilthara tše di nago le dipatso tša madi ao a omilego (DBS) go tšwa go diphatišišo tša letadi tša go akaretša makala a go fapafapana ka diwateng tše 12 ka leboabohlabela la naga ya Tanzania ka 2018/19.

Go sekenilwe DBS go šomišwa sepektherometha sa attenuated total reflection-Fourier Transform Infrared (ATR-FTIR) go hwetša diponagalo tša MIR ya resolušene ya godimo go bogolo bja 4000 cm−1 go fihla go 500 cm−1.

Diponagalo di be di hlwekišitšwe go thibela go moyafala ga meetse a lefaufaung le meseto ya go tsena ka bogare tša CO2 le go šomišwa go hlahla dialekorithime tša tlhopho tše di fapafapanego go fapantšha magareng ga dipampiri tša DBS tše di nago le phetetšio ya letadi le tše di se nago phetetšo ya letadi go lebeletšwe dipoelo tša diteko tša PCR bjalo ka tšhupetšo.

Tshekatsheko e be e lebeletše bakgathatema ba 296, go akaretša bakgathatema ba 123 bao go tiišeditšwego ka PCR gore ba na le phetetšo ya letadi le ba 173 bao go netefaditšwego gore ga ba na phetetšo ya letadi.

Go dirilwe mmotlolo wa tlhahlo go šomišwa 80% ya dathasete, moo ka morago ga gona go kaonafaditšwego mmotlolo wo o lekanetšego gabotsebotse ka go tsenya ka gare dikgaoganyo tša 80/20 tša tlhahlo/teko tše di hlophilwego.

Dimmotlolo tše di hlahlilwego di lekotšwe ka go akanya go ba le phetetšo ga Plasmodium falciparum ka go sete ya 20% tša tiišetšo ya DBS.

Dipoelo

 Poelomorago ya kamano e bile mokgwa wo o šomago gabotse.

Go lebeletšwe PCR bjalo ka tšhupetšo, dimmotlolo di fihleletše dinepagalo ka kakaretšo tša 92% ka go akanya diphetetšo tša P. falciparum (tlhaolego = 91.7%; kamogelego = 92.8%) le 85% ka go akanya diphetetšo tše di hlakahlantšwego tša P. falciparum le Plasmodium ovale (tlhaolego = 85%, kamogelego = 85%) ka sampoleng ye e kgobokeditšwego setšhabeng.

Mafetšo

 Dipoelo tše di laetša gore sepektrosekhopi sa infrarete ya bogareng ge e šomišwa mmogo le go ithuta ka tšhomišo ya metšhene go go beilwego leihlo (MIR-ML) di ka šomišwa go dira tlhahlobo ya dinwamadi tša letadi go DBS ya batho.

Mokgwa wo o ka ba le mohola go maitekelo a go sekerina ga potlako le dipoelo tša godimo tša Plasmodium go ditikologo tše e sego tša diteko tša kalafo (mohlala, diphatišišo tše di dirwago tša setšhabeng) le ditikologo tša diteko tša kalafo (phekolo ya go thuša go taolo ya malwetši).

Le ge go le bjalo, pele ga ge mokgwa wo o ka šomišwa, re hloka tiišetšo ya tlaleletšo ya setšhabeng go mafelo a mangwe a dinyakišišo ao a nago le dinwamadi tše di fapanego tšeo di kgatha tema, le tekolo ye e tseneletšego ya motheo wa payolotši ya ditaetšo tša MIR.

Kaonafatšo ya dialekorithimi tša tlhopho, le mmotlolo wa tlhahlo go didathasete tša kgolo le gona go ka kaonafatša tlhaolego le kamogelego.

Tshepedišo ya sepektrosekhopi ya MIR-ML e tloga e na le maatla, ga e hloke tšhelete ye ntši, le gona e nyaka tlhokomelo ya fasana.

Go ithuta ka tšhomišo ya metšhene ge go sepetšwa mmogo le sepektrosekhopi go lemoga letadi

 Banyakišiši ba hlamile thekniki ye mpsha ya go phekola diphetetšo tša letadi ye e hwetšagalago gabonolo le go tshephagala kudu go feta dithekniki le diteko tša phekolo tša bjale.

Mokgwa wa bona o ithekgile kudu go theknolotši ye e bitšwago sepektrosekhopi sa infrarete ya bogareng (MIR), ge se kopantšwe le go ithuta ka tšhomišo ya metšhene.

Go bohlokwa go lota mehlala ya diphetetšo tša letadi go batho le go menang gore balaodi ba kgone go beakanya methopo ya tlhokomelo ya tša maphelo le go laola malwetši.

Banyakišiši gabjale ba botile dimaekhrosekoupu, diteko tša PCR (polymerase chain reaction), goba diteko tša phekolo ya ka pejana go phekola letadi, eupša mekgwa ye e ka no se tshephagale, ya nyaka go šoma ka maatla, le go nyaka batho ba bantši bao ba nago le bokgoni goba ya nyaka tšhelete ye ntši kudu gore e phethagatšwe mafelong a kgolekgole goba a dinagamagae.

Dinyakišišo tše di nyakišišitše ge e ba theknolotši ya sepektrosekhopi sa infrarete ya bogareng (MIR), ge e kopantšwe le go ithuta ka tšhomišo ya metšhene, e ka ba mokgwa o mongwe wa maleba wa go sekerina letadi ka potlako ga dipatso tša madi ao a omilego a batho.

 Banyakišiši ba hweditše dipatso tša madi ao a omilego go tšwa go diphatišišo tša setšhabeng tša bakgathatema bao ba feteditšwego ka tlhago go badudi bao ba wetšwego ke leuba la letadi nageng ya Tanzania.

Ba dirile disekene tša dipatso tša madi ao a omilego ba šomiša sepektrometha sa MIR.

 Ba dirile disekene tša dipatso tša madi ao a omilego a bakgathatema ba 296, tšeo di bego di bopša ke bakgathatema ba 123 bao ba bego ba fetitšwe ke letadi le ba 173 bao ba bego ba se ba fetelwa, tše di tiišeditšwego ka diteko tša PCR.

Banyakišiši ba hlahlile alkorithime ya go ithuta ka tšhomišo ya metšhene ba šomiša 80% tša datha ya diteko tša letadi, le go lekodišiša dimmotlolo tše kaonekaone tšeo di ka dirišwago go akanyeng ge e ba sampole e laetša go ba le Plasmodium falciparum.

Banyakišiši ba kgethile mmotlolo wo o šomago ka dipalopalo wo o bego le 92% tša nepagalo go akanyeng diphetetšo tša Plasmodium falciparum, le 85% tša nepagalo ka go akanyeng diphetetšo tše di hlakahlakantšwego tša Plasmodium falciparum le Plasmodium ovale, e lego senwamadi se sengwe sa go hlola letadi.

 Dinyakišišo tše di tiišeditše gore thekniki ke mokgwa wa go botega wa go hlaola disampole tše di fetetšwego ka letadi le disampole tše di sa fetetšwago go tšwa go dipatso tša madi ao a omilego a batho.

Dinyakišišo tše di tiišeditše gore thekniki ke mokgwa wa go botega wa go hlaola disampole tše di fetetšwego ka letadi le disampole tše di sa fetetšwago go tšwa go dipatso tša madi ao a omilego a batho.

Se se bohlokwa ka lebaka la gore se šupa gore ga go reitšente tša tlaleletšo goba metswako ye e dirwago pele ye e hlokegago go disampole.

Gape di fana ka bohlatse bjo bongwe bja tema ye e ka kgathwago ke sepektrosekhopi a infrarete le dithekniki tša khemistri tše di laolwago ke datha, tše di tsebegago bjalo ka dikhemometheriki, go lota mohlala wa malwetši ao a bakwago ke menang.

 Lepheko le tee la dinyakišišo tše ke la gore palo ya disampole tše di šomišitšwego e be e le fase, ye e lekanago le 296 fela.

Le lengwe ke la gore banyakišiši ga se ba akaretša le ka moo dipharologantšho tše bjalo ka anemia, bong, mengwaga, le paka ya bobolokelo, di ka bago di amile go fetetšwa goba go se fetetšwe ga disampole tša madi.