Tlhahlobo ya tlhamegotšini ka kakaretšo tša CRISPR-Cas9 e laetša CENPJ bjalo ka selaola-legaephihlo sa peakanyo ya maekhrotšhupule ye e fetotšwego nakong ya phetetšo ya sebete ka Polasemotiamo

 Pele go lemogwa malaria ao a laetšago dika, seporozoite se tee sa Polasemotiamo se fetetša hephathosaete gomme sa atafala/ntšifala go ba diketekete tša dimerozoite, ka go hlasela methopo ya legaephihlo.

Re bontšha gore dimaekhrotšhupule tša legaephihlo di ipeakanya gape ka mafolofolo go dikologa senwamadi se se ipopago ka sebeteng.

Ka go šomiša tlhahlobo ya tlhamegotšini ka kakaretšo ya CRISPR-Cas9, re lemogile selaola-legaephihlo ba peakanyo ya saethosekelethone, molokoloko wa tshepetšo ya diela, kgatelelo ya ER/Golgi le payotšinesisi ya diliphiti tšeo di laolago tlhamego ya Polasemotiamo ya sebete.

Ditaolo tše mpsha tše tša phetetšo, go akaretša Centromere Protein J (CENPJ), di hlotše gore re lekodišiše go tsenelela ka moo mafelo a peakanyo ya maekhrotšhupule (di-MTOC) di laolwago ka gona nakong ya phetetšo.

Go fokotšwa maatla ga CENPJ go gakaditše go ikhweletša legae gape mo gwa ga gwa oketša le phetetšo.

Go feta moo, re bontšha gore Golgi e šoma bjalo ka MTOC ye e sa amegego go karoganyo ya disele ka go beakanya γ-tubulin le go maatlafatša tlhamego ya dinyuklea tša dimaekhrotšhupule go mollwane wa senwamadi.

Ka kakaretšo, re bontšha gore Polasemotiamo ya sebete e šomiša Golgi ya legaephihlo go bopa meela ye e laolwago ke MT tšeo go tšona dithosele tša legaephihlo di šomišwago go PVM, go thekga tlhamego ya sebete.

Dikutollo tša rena di šišinya gore ditšhitišo tše ntši tša famakholotšikhale tše di nepilego legaephihlo di ka šitiša phetetšo ya popego ya sebete.

Ditsebi tša mahlale di nyakišiša ka moo malaria (letadi) a hlalefetšago disele go leka go katološa dikgetho tša kalafo

 Bontši bja dinwamadi (dipharasaete) di šomiša diagammele le methopo tša disele tša batho goba tša diphoofolo tša benggae (tše di ikhweleditšego legae go tšona) go atafala/ntšifala.

Ka dinyakišišong tše, banyakišiši ba hlaotše ditšini tše itšego tšeo di kgathago tema go diphetetšo tša malaria go disele tša sebete, tšeo di ka hlolago dinepišo tša diokobatši tše mpsha tša go lwantšha malaria ka moso.

 Malaria ke bolwetši bjo bo phatlaletšego le bjo bo ka hlolago mahu bja go bakwa ke senwamadi sa Polasemotiamo, bjo bo phatlalatšwago ke go longwa ke menang.

Kgato ye ya temogo ya ka pejana e bohlokwa gore go hwetšwe kalafo ya twantšho ya malaria ka lebaka la gore ga se gwa tšwa go bonala maswao a bolwetši le gore bolwetši bo ka se fetetšwe.

Ka dinyakišišong tše, banyakišiši ba be ba nyaka go hwetša diphetošo tše itšego go ditšini le diproteine go disele tša sebete tše di nago le phetetšo tšeo di ka fetošago ka moo phetetšo e gakalago ka gona.

 Ka go šomiša theknolotši ya thulaganyo ya ditšini ya CRISPR-Cas9, banyakišiši ba kgonne go fokotša maatla goba go “thankgola” ditšini tše itšego go bona diphetogo tše di hlagago ge ditšini tšeo di se na maatla.

Morago ga moo ba feteditše disele tša mehleng le tše “thankgotšwego” tša sebete ka dinwamadi tša malaria.

Gabotsebotse, ba be ba na le kgahlego go diphetogo tše di ka bago gona go dimaekhrotšhupule (MT) tše di hlamegago.

Dibopego tša go swana le ditšhupu di amega, magareng ga tše dingwe, go tshepetšo ya diagammele le ditšweletšwa tša ka diseleng, le gona gantši di bopa neteweke go dikologa dinyuklea tša disele.

 Ge dimaekhrotšhupule di swanetše go kgobokana go dikologa dinyuklea go iša diagammele le ditšweletšwa moo di hlokwago ke disele, dimaekhrotšhupule di rarela senwamadi seo se tiišago diagammele le ditšweletšwa go thuša senwamadi gore se ikoketše.

Banyakišiši ba lemogile gore ge ba thankgotše protheine ye e bitšwago CENPJ, senwamadi se bile le katlego e kgolo go kgobokanyeng dimaekhrotšhupule go se dikologa, le gore dinwamadi di ikokeditše tša ba tša dikhopi tše ntši tša tšona.

Ditsebi tša mahlale di lemogile gape le ditšini tše dingwe tše ntši tšeo di amago ka moo phetetšo ya polasemotiamo e ka bago kotsi ka gona.

 Peleng banyakišiši ba laeditše gore dinwamadi tše dingwe di kgobokanya dimaekhrotšhupule leswa go fapoša methopo ka gare ga disele go ya go tšona.

Ka dinyakišišong tše, banyakišiši ba tiišeditše gore dinwamadi tša Polasemotiamo di ka šomiša le leano le go fapoša diagammele le methopo ye mengwe gore di kgone go holega.

Ka moso, ditsebi tša mahlale di tshepha gore di tla šomiša kwešišo ya tšona mabapi le ka moo ditšini le dinwamadi di kgokaganago ka gona ka gare ga disele go lemoga dikalafo tše mpsha tša malaria.

Le ge banyakišiši ba lemogile diphetogo tše di kgahlišago go diprotheine tša disele tša sebete nakong yeo bolwetši bja malaria bo thomilego go lemogwa, go hlokega gore go dirwe mošomo o montši go kwešiša thwii ka moo Polasemotiamo e fetošago khemistri ya disele le go šoma ga disele gore go hlaolwe mehuta ye e itšego ya diokobatši.

 Ngwaga ka ngwaga go sa hlaga diketekete tša mahu ka lebaka la malaria, moo palo ya godimo ya mahu a e lego ka Afrika.

Go ya ka Mokgatlo wa Maphelo wa Lefase [World Health Organisation], malwetši a go feta 90% a malaria lefaseng ka bophara ka 2019 a hlagile ka Afrika, a dira se gore e be tlhobaboroko e kgolo ye e hlokago maitapišo a kgafetšakgafetša go leka go laola le go nyaka tharollo ya bolwetši bjo.