Tekodišišo ya Diteko tša Polaseng tša Basadi ka Lefela le le Kgotlelelago Komelelo go Tikologo ya savanna ya Ekholotši ya tša Temo ya Borwa bja Guinea ya naga ya Nigeria

Abstract

Basadi ba kgatha tema ye bohlokwa tšweletšong ya tša temo le kabong ya dijo tša ka malapeng.

Le ge go le bjalo, go bile le kelo ya fase ya go kgatha tema ga basadi go diteko tša polaseng tša ditheknolotši tša temo.

Ka dinyakišišong tše, go kgobokeditšwe datha ka mananeopotšišo a dinyakišišo ao a hlophilwego ka tshwanelo ao a filwego basadi ba dipolaseng ba 80 go diteko tša polaseng tša mehuta ye e fapafapanego ya mafela ao a kgotlelelago komelelo (DT) go tikologo ya savanna ya ekholotši ya tša temo ya Borwa bja Guinea (SGS) go la Nigeria.

Dinyakišišo di bontšhitše gore balemi ba basadi ka moka ba nyetšwe, bao e ka bago 23% ba sego ba tsena sekolo gomme ba le mengwageng ya magareng ga ye 43.

Balemi ba basadi ba hlophile mehutahuta ya mafela a DT bjalo ka ye mekaonekaone ditikologong ka moka.

Ka gona go šišinywa gore balemi ba basadi ba swanetše go amega tšweletšong le ditekong tša maitlhagišetšo a tša temo gore go kgonthiša tšhireletšo ya dijo le go fihlelela kgolo ya go-ya-go-ile ya ka tšweletšo ye e kaonafaditšwego ya tša temo.

Akaretša balemi ba basadi ge go tšweletšwa le go dira diteko tša mafelo ao a kgotlelelago komelelo

Balemi ba basadi go tšwa Nigeria, bao gantši ba phaelwago thoko ge go tšewa diphetho mabapi le tša temo, ba akareditšwe go diteko tša polaseng go laetša gore ke mehutahuta efe ya mafela ao a Kgotlelelago Komelelo (DT) yeo e lego mmamoratwa go bona, le go ba tšwela mohola kudu.

Balemipotlana ba tšweletša dibjalo tše di fetago 70% go la Nigeria.

Balemi ba basadi, bao ba ka lekanago 50% tša sehlopha se, gantši ga ba beeletše go, ebile ga ba akaretšwe go diphetho tša tlhabollo ya tša temo, le ge ba kgatha tema ye bohlokwa go kgonthiša tšhireletšo ya dijo mo ditšhabeng.

Balemi ba basadi ba ka ba le dipuno tše ntši tša dibjalo ge ba lema mafela ao a Kgotlelelago Komelelo (DT), ka ge mafela a DT a ka mela mehleng ya komelelo goba maemong a komelelo ye kgolo.

Banyakišiši ka gona ba be ba nyaka go laetša gore ke mehuta efe ya DT yeo e bego e ratwa ke balemi ba basadi, ka go e akaretša go diteko tša polaseng go kgetha mafela a DT.

Dihlopha tša balemi ba basadi, go tšwa metseng ye 7 go Tikologo ya Savanna ya Ekholotši ya tša Temo ya Borwa bja Guinea go la Nigeria, ba filwe dirapana tše nnyane go bjala mehuta ye 2 ya mafela a DT le mohuta o 1 wa tlwaelo wa polaseng.

Ka kakaretšo, ke balemi ba basadi ba 80 bao ba kgathilego tema.

Banyakišiši ba etetše dirapana ge dibjalo di be di sa mela, ba boa gape ge di be di dira matšoba, gore ba kgone go lekola puno ya sebjalo.

Banyakišiši ba kgobokeditše tshedimošo ye e amanago le mengwaga, seemo sa lenyalo le maemo a thuto a balemi ba šomiša mananeopotšišo a dinyakišišo, ba lekodišiša le ditekanyetšo le dipoelo tša polaseng.

Balemi ba basadi, bao ba bego ba nyetšwe ka moka ebile ba le mengwageng ya bo-43 ka bontši, ba kgethile mehuta ya mafela a DT e sego mehuta ye mengwe ya tlwaelo.

Le ge go le bjalo, go kgethilwe mehuta ye e fapafapanego ya DT go ditikologo tše di fapafapanego.

Balemi ba basadi ba utollotše le gore mehuta ya mafela a DT e na le mohola kudu.

Banyakišiši le balemi ba lemogile gore mafela a DT a a hlokega go thuša ka tšhireletšo ya dijo, le gona re a tseba gore basadi ba kgatha tema ye bohlokwa tšweletšong ya tša temo le kabong ya dijo tša ka malapeng.

Dinyakišišo tše di amantšhitše dikgopolo tše tše pedi ka go akaretša basadi go diteko tša mehuta ya DT go diteko tša polaseng.

Banyakišiši ba re go swanetše go hlagišwa dipholisi le mananeo go akaretša basadi ka tlhabollong ya tša temo le go dira diteko; le ge go le bjalo, ke maikarabelo a mebušo go netefatša gore se se a direga.

Lefela ke sebjalo se bohlokwa seo se jewago sa go bjalwa ka bontši ka dinaga tša borwa bja Afrika.

Phetogo ya boso ke tlhobaboroko go kabo ya dijo, ka gona go bohlokwa go kaonafatša mafela a DT go tšwetša pele tšweletšo ya dijo tše di nago le mohola.

Banyakišiši ka moka bao ba amegago go dinyakišišo ba dula nageng ya Nigeria, le bakgathatema ka moka ba balemi ba basadi e be e le badudi ba Nigeria.