Description
his is a lay summary of the article published under the DOI: 10.1101/2020.05.05.078600
Northern Sotho (Sepedi) translation of DOI: 10.1101/2020.05.05.078600
Go hlaloša dintlha tša phetogo tše di hlakahlakanego tšeo menang e di ntšhago kgahlanong le dibolayadikhunkhwane go bohlokwa go tšwetša pele go šoma gabotse ga go tsena ka bogare go go theilwego godimo ga dibolayadikhunkhwane.
Mo, re akanya ka tema ye e kgathwago ke pharologantšho ya sebopego (SV) sa 6.5kb go hlohleletšeng go retela ga pyrethroid go go hlohleletšwago ke P450 ya saethokheroumu go monang wa go phatlalatša malaria, Anopheles funestus.
Tatelantšho ye e šušumetšwago ke tšenoumu ka botlalo e lemogile 6.5kb SV ya inthatšeniki magareng ga CYP6P9a/b di-P450 tše di tšwelelago gabedi go menang ye e retelelago pyrethroid ka tsela ya go fetola bodulo.
Tshekatsheko ya motšweletši e utollotše tiragalo ya godimo ya makga a 17.5 (P<0.0001) go karolo ye e rwelego SV go feta SV ye e se nago selo.
Go phorofaelwa ga tlhagišo ya qRT-PCR ga CYP6P9a/b go tlhamegotšini ye nngwe le ye nngwe ya SV e thekgile tema ya yona bjalo ka sekaonafatši ka ge menang ya SV+/SV+ homosaekoute e bile le tlhagišo ye kgolo go fetišiša go ditšini ka bobedi go feta diheterosaekoute SV+/SV- (makga a 1.7-2) le dihomosaekoute SV-/SV- (makga a 4-5).
Go akanyetša tekolo ya PCR go utollotše kamano ye maatla magareng ga SV ye le go retelela pyrethroid (SV+/SV+ vs SV-/SV-; OR=2079.4, P=<0.001).
6.5kb SV e hwetšagala go ditemogo ya godimo ka borwa bja Afrika (80-100%) eupša e sa hwetšagale ka Bohlabela/Bogareng/Bodikela bja Afrika.
Go dira diteko tša ka mekhukhung go utollotše gore menang ya homosaekoute ya SV e bile le sebaka se segolo kudu sa go ka phonyokga go lebana le Dinete tše di fothetšwego ka pyrethroid (OR 27.7; P < 0.0001) le go nwa madi go feta ka moo go gononwago.
Go feta moo, go retela ga makga a mararo ga homosaekoute (SV+/CYP6P9a_R/CYP6P9b_R) e laetša kelo ya godimo ya go retela ye e hlolago bokgoni bja maemo a godimo bja go phonyokga go lebana le dinete go feta menang ye e lego kotsing makga a mararo, go utolla seabe se additive se maatla.
Dinyakišišo tše di gatelela tema ye bohlokwa ya dipharologantšho tša sebopego go tšweletšo ya go retela ya sebolayadikhunkhwane go menang ya go phatlalaša malaria le seabe sa yona se kotsi go go šoma ka tshwanelo ga dinete tše di fothetšwego pyrethroid.
Ditsebi tša mahlale di hlathile karolo ya DNA seo se thušago menang go retelela khemikhale ye e diretšwego go di bolaya (dibolayadikhunkhwane).
Karolo ye ya DNA e bonala e matlafatša ditšini tšeo di dumelelago menang ya borwa bja Afrika go amogela bokaone pyrethroid, e lego sebolayadikhunkhwane se se tlwaelegilego se se šomišwago go dinete go thibela menang go phatlalatša malaria mo bathong.
Dinete tše di fothetšwego sebolayadikhunkhwane ke ye nngwe ya ditsela tša motheo tša go thibela menang ye e rwalago malaria gore e se phatlalatše bolwetši mo bathong.
Le ge go le bjalo, gabjale menang e tšwelela go ba e phonyokga le ge e lebane le dibolayadikhunkhwane tše kotsi kudu.
Ditsebi tša mahlale di nyaka go laetša lebaka la payolotši le le hlolago go retelela sebolayadikhunkhwane se gore go kaonafatšwe dinete tša twantšho ya menang go laola malaria.
Ka dinyakišišong tše, banyakišiši ba be ba nyaka go bontšha ka moo karolo ya DNA ye e fetogilego go menang ye e phatlalatšago malaria e oketšegago go retelela pyrethroid ya go bolaya dikhunkhwane.
Ba be ba nyaka le go bona ge e ba go itlwaetša mo ga ditlhamegotšini e hwetšwa go menang ya dileteng tše di fapafapanego tša Afrika.
Banyakišiši ba sekasekile DNA ya mehuta ye e fapafapanego ya menang, le go lekola ka moo menang e bego e retelela pyrethroid ka gona.
Ba šomišitše mmotlolo wa khomphutha, diteko tša laporathori, le diteko ka menang ye e lokolotšwego go mekhukhu ya diteko go fihlelela diphetho tša bona.
Ba hweditše gore go ba gona ga DNA go hlotše gore menang yeo e phatlalatšago malaria e retelele dinete tše di fothetšwego ka dibolayadikhunkhwane.
Menang ka moka yeo e bego e retelela pyrethroid ka dinyakišišong tše e be e na le karolo ye kgolo ya DNA ye e fetogilego.
Eupša sa go kgahliša, menang ye e be e e tšwa borwa bja Afrika; phetogo ga se ya hwetšwa go menang ye e phatlalatšago malaria ya bodikela, bohlabela goba bogareng bja Afrika.
Le ge ditsebi tša mahlale di be di šetše di tseba gore menang ye e phatlalatšago malaria e thoma go retelela dikhemikhale tše re di šomišago go e bolaya, dinyakišišo tše di hlaloša ka moo menang e kgonago go efoga dibolayadikhunkhwane maemong a tlhamegotšini.
Banyakišiši ba hlamile le mokgwa o moswa wa go hlokomedišiša phetogo ya DNA go menang, wo o tla bago le mohola go ditsebi tše dingwe tša mahlale ge go lebeletšwe se ka moso.
Banyakišiši ba šišinya gore mošomo wa ka moso o swanetše go bea šedi go tsenelela go mehuta ye ya ditatelantšho tša DNA ye e fetogilego le ka moo di tlogago di ama ditšini tše di retelago go menang ye e phatlalatšago malaria.
Dinyakišišo tše tša go dirwa ke banyakišiši ba Cameroon di bontšha gore re hloka ditsela tše mpsha tša go laola go phatlalala ga Malaria, kudukudu ka borwa bja Afrika, moo gabjale re nago le bohlatse bja DNA bja gore ke ka baka la eng menang e kgona go efoga dinete tše di fothetšwego ka dibolayadikhunkhwane.
Hausa translation of DOI: 10.1101/2020.05.05.078600
Luganda translation of DOI: 10.1101/2020.05.05.078600
Yoruba translation of DOI: 10.1101/2020.05.05.078600
Zulu translation of DOI: 10.1101/2020.05.05.078600
Amharic translation of DOI: 10.1101/2020.05.05.078600