Go kwešiša Mošomo wa Mabu le Taolo ya Dibjalo ka Seeemong sa Tlhokego ya Bonnete ka ga Tlelaemete ka Zimbabwe: Tshekatsheko ya Kamego

 Le ge e le gore phetogo ya tlelaemete go na le kgonagalo ya gore e ka ama mehutahuta ya makala ao a fapafapanego ka Zimbabwe, kotsi go temo e ba ye kgolo kudu ka ge temo e le motheo wa ekonomi ya naga ye.

Godimo ga fao, go na le tshedimošo ye nnyane ye e hwetšagalago mabapi le ka fao mananeo a balemipotlana a ka thušwago ka gona le go iphediša ga batho go ka arabelago dikotsi tše.

Go tseba diabe go tšweletšo ya dibjalo ka lebaka la diphetogo tše di emetšwego mabapi le mekgwa ya moyafalo le dikoketšego tše di emetšwego tša khaponetaeoksaete (CO2) le thempheretšha, re šomišitše mekgwa ye mebedi ye e theilwego go dibjalo—e lego mokgwa wa Lenaneo la Thekgo ya Dipheto ka ga Phetišetšo ya Theknolotši ya tša Temo (DSSAT) le mokgwa wa Tshekatsheko ya Mananeo a Tšweletšo ya Temo (APSIM).

Mekgwa ye e ile ya amantšhwa le go tiišetšwa ka nepo ya go sekaseka diabe tša lebaka le tee la tlelaemete le a mantši go tšweletšo ya dithoro le ya furu go dimela tša lefela le ditloo, go ralala le mehuta ye meraro ya mobu.

Mekgwa ye mebedi e dumelelane ka ga diabe tšeo mabaka a tlelaemete a nago le tšona go lefela le ditloo ka bobedi, le ge go le bjale, bogolo bja diabe bo fapafapane.

Go fa mohlala, go fokotšega ga tšweletšo ya dithoro tša lefela go ba kudu ka go mokgwa wa APSIM mola e le gore mokgwa wa DSSAT o laetša phokotšego ye kgolo ya tšweletšo ya furu ya lefela.

Mekgwa ye ka bobedi e laetša dikholego tša tšweletšo ka fase ga go tlala ga CO2 go ditloo e lego seo se ganetšago diabe thempheretšha ye e oketšegilego ge go sekasekwa diabe tše di kopantšwego tša phetogo ya tlelaemete.

Le ge go le bjale, koketšego ya tšweletšo ka go bobedi dithoro tša ditloo le tša furu e ba kudu ge go dirišwa mokgwa wa DSSAT.

Kutollo ye bohlokwa ke gore mabu a raloka tema ye bohlokwa gore re tsebe dipoelo tša kamano magareng ga dibjalo le tlelaemete: gore di ka fokotša goba tša gakatša diabe tša tlelaemete.

Tshekatsheko ya dibjalo tša ka Zimbabwe e laetša gore boleng bjo bokaone bja mobu bo ka fokotša diabe tša phetogo ya tlelaemete

 Dinyakišišo tše di sekasekile diabe tša phetogo ya tlelaemete go tšweletšo ya dibjalo ka Zimbabwe gomme di hweditše gore diphetogo tša thempheretšhara, pula le khaponetaeoksaete di ama puno gampe.

Le ge go le bjale, go nepiša boleng bja mobu bjo bo kaonafetšego go ka fokotša diabe tša phetogo ya tlelaemete go šireletša puno ya dibjalo.

 Phetogo ya tlelaemete go na le kgonagalo ya gore e ka ama lekala la temo la ka Zimbabwe, e lego motheo wa ekonomi ya naga ye, eupša go na le tlholego ya tshedimošo yeo e ka thušago balemipotlana go arabela dikotsi tše.

Phetogo ya tlelaemete e na le kgonagalo ya go fetoša mekgwa ya go na ga pula le tekano ya khaponetaeoksaete ye e hwetšagalago, gomme ka go realo seo se ama tšweletšo ya dibjalo.

Eupša diabe tša maleba tša diphetogo tše ga se tša nyakišišwa gabotse ka Zimbabwe.

Ka fao dinyakišišo tše di lebeletše diabe tša diphetogo tšeo di bego di emetšwe mabapi le pula, go oketšega ga khaponetaeoksaete (CO2), le thempheretšha, tšweletšo ya bjalo ka go šomiša mekgwa ye mebedi ya mmetse.

 Banyakišiši ba šomišitše mekgwa ye mebedi go tseba diabe tša lebaka le tee le tša ao a kopantšwego a phetogo ya tlelaemete go tšweletšo ya dibjalo tša ditloo le tša lefela ka seleteng sa Nkayi sa Zimbabwe.

Ba šomišitše mekgwa ye go sekaseka dihla tše di fapafapanego, mošomo wa ditshepedišo tše di fapafapanego tša mobu go swana le dinako tša go ba gona ga meetse le tša go ba gona ga naethrotšene, godimo ga dithempheretšha tša godimodimo le tša fasefase tšeo dibjalo di ka itemogelago tšona mosegare ka moka.

Banyakišiši ba šomišitše mekgwa ye go nyakišiša seabe sa phetogo ya tlelaemete go dithoro tša mafela le tša ditloo, le go dikutwana le matlakala ao ka tlwaelo a tlogelwago ka mašemong ka nakong ya ge go bunwa (seo se tsebjago bjalo ka furu).

 Dinyakišišo di hweditše gore mekgwa ye mebedi e dumelelane ka ga diabe tšeo mabaka a tlelaemete a nago le tšona go mafela le ditloo ka bobedi, le ge go le bjale, bogolo bja diabe bo fapane.

Mokgwa wa APSIM o laeditše gore tšweletšo ya dithoro tša mafela e a fokotšega ka lebaka la phetogo ya tlelaemete, mola e le gore mokgwa wa DSSAT o laeditše gore furu ya mafela e fokotšega kudu ka lebaka la phetogo ya tlelaemete.

Mekgwa ye ka bobedi e laeditše gore tšweletšo ya ditloo e oketšegile ka tekano ya godimo ya khaponetaeokasete (CO2), eupša mokgwa wa DSSAT o laeditve gore go ba le tšweletšo ye kaone kudu ya dithoro tša ditloo le tša furu ge go na le dithempheretšhara tša godimo le maemo a godimo a CO2.

Banyakišiši ba hweditše gore mabu a raloka tema ye bohlokwa go tseba ka fao dibjalo di ka tlwaelago diphetogo tša go na ga pula le ga thempheretšhara.

 Dipoelo tše di laetša gore boleng bjo bokaone bja mobu ke selo se bohlokwa sa go fokotša diabe tša phetogo ya tlelaemete go tšweletšo ya dibjalo.

Banyakišiši ba šišintše gore balemi le mebušo ka Afrika e nepiše kudu go kaonafatša mobu wa bona ka nepo ya go itšhireletša go diabe tša phetogo ya tlelaemete.